hajju mahuge furathama dhiha dhuvahuge maaiykan.

ޙައްޖުމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަހުގެ މާތްކަން.

أبو عبد الله عبدالرحيم المدني

الحمد لله، الصلاة و السلام على نبينا محمد و آله و صحبه
މުޤައްދިމާ.
ދުނިޔޭގެ އެދުވަސްތަކެއްގެ މައްޗަށް އިރުއަރާ އެންމެ މާތް ދުވަސްތައް އަޅުގަނޑުމެންނާއި މިއަދު ބައްދަލުކޮށްފިއެވެ. އެއީ ހައްޖު މަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަހެވެ.. އެދުވަސްތަކުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހެޔޮކަމެއް ލިބިގަނެވެން އޮތީ ކިހިނަކުންތޯ ބަލައި އެހެޔޮކަން ލިބިގަތުމަށް މަސައްކަތްކުރާ މީހުންގެ ތެރޭގައި ވޭތޯ ގަދައަޅައި މަސައްކަތްކުރަން އެބަޖެހެއެވެ. އެހެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން ފެންނަ މަންޒަރަކީ މިމާތް ދިހަ ދުވަހަކީ ކުޅިވަރަށް ތައްޔާރުވާ ދުވަސްތަކެއްކަމުގައި ހަދާފައެވެ. އެހެނީ ޢިލްމުވެރިން ބަޔާންކުރައްވާ ގޮތުގައި މިއީ އަހަރުތެރޭގައި އަންނަ އެންމެ މާތް ދިހަދުވަހެވެ. ރޯދަމަހުގެ ފަހު ދިހަ ދުވަހަށްވުރެވެސް މިދުވަސްތައް މާތްވެގެންވާ ކަމަށް ޢިލްމުވެރިން ބަޔާންކުރައްވައެވެ.

ނަމަވެސް ހިތާމަޔާއެކުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ޢަމަލުތައް ހުންނަނީ މިމާތް ދުވަސްތަކުގެ ހުންނަން ޖެހޭނެ ގޮތަށްނޫންކަމާއި މެދުގައި އިޤުރާރުވާންޖެހެއެވެ. ހެޔޮކަމުގެ ބަދަލުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވޭ ކަމަކީ ބޮޑުއީދަށް ލަނގިރި ޖަހަން ތައްޔާރުވުމާއި ސުޓޭޖުތައްޔާރު ކުރުމާއި ނަށާ މިޔުޒިކް ގުރޫޕުތައް ހޯދައި ހިރަފުސް އަރާފައިވާ މިޔުޒިކު ސާމާނުތަކުން ހިރަފުސް ފިލުވުމެވެ. ރޯދަމަސް ފަދައިން ޝައިތާނާ ދުނިޔެ މައްޗަށް އިރުއަރާ އެންމެ މާތް ދުވަސްތަކުން އަޅުގަނޑުމެން މަހުރޫމުކޮށްލަން ކުރަމުންދާ މަސައްކަތްކަތުގެ މަޅީގައި ޖެހޭ މީހުން ކަމުގައި އަޅުގަނޑުމެން ނުލައްވާށިއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން މިވަނީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ހެޔޮރަޙުމަތަށް އަބަދާއި އަބަދު ބޭނުންވެފައެވެ. ވީމާ އެއިލާހު އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްޗަށް ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ މާތްދުވަސްތަކުގެ މާތްކަމުން މާތްކަން ލިބިގަންނަ މީހުންގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑުމެން ވަމާތޯއެވެ.
ދުޢާއަކީ އަޅުގަނޑުމެން އެންމެނަށް މިކަމުގައި ސާބިތުކަން ދެއްވުމެވެ. والله الموفق
ނޯޓު: ފަހެ މިއަހަރު ޙައްޖު މަސް ފެށުނީ 6 އޮކްޓޯބަރު 2013 ވަނަ ދުވަހުއެވެ.

ޙައްޖުމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަހުގެ މާތްކަން.
.
ހ. ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވަހީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
وَالْفَجْرِ‌ ﴿١﴾ وَلَيَالٍ عَشْرٍ‌ ﴿٢﴾
މާނައިގެ ތަރުޖަމާޢީ: އަދި ފަޖުރުވަޤުތު ގަންދެއްވަމެވެ (1).
އަދި ދިހަ ރޭ ގަންދެއްވަމެވެ. (2)
ތަފުސީރު އިބުނު ކަޘީރުގައި އިމާމު އިބުނު ކަޘީރު ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. ފަޖުރުގެ މުރާދަކީ ނަޙުރުގެ (އީދު) ދުވަސް ޚާއްޞަކޮށެވެ. އެއީ ޛުލްހިއްޖާމަހުގެ( ފުރަތަމަ) ދިހަ ދުވަސް ނިމޭ ދުވަހެވެ. އަދި އެއީ އެދުވަހުގެ އެވަޤުތުގައި ކުރެވޭ ނަމާދުކަމަށްވެސް އިކުރިމާ ރިވާކުރައްވާ ފަދައިން ބުނެވެއެވެ. އަދިި ދިހަރޭގެ މުރާދަކީ ކޮބައިކަން ބަޔާންކޮށްދެއްވަމުން އިބުނު ޢައްބާސް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވެފައިވަނީ އެއީ ޛުލްހިއްޖާމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަސްކަމުގައެވެ.
ﷲ ސުބުހާނަހޫ ވަތަޢާލާ އެއެއްޗެއްގެ ގަންދެއްވައި ވަޙީކުރައްވާފައިއެވަނީ އެވަޤުތުތަކުގެ މާތްކަމުގެ ސަބަބުންނެވެ. މިކަން އެނގިގެންދަނީ ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ތިރީގައިވާ ނޫނުގައިވާ އަންނަނިވި ހަދީޘްބަސްފުޅުންނެވެ.
ށ. ﷲ ސުބުހާނަހޫ ވަތަޢާލާ ޙައްޖުސޫރަތުގެ 28 ވަނަ އާޔަތުގައި ވަހީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
وَيَذْكُرُ‌وا اسْمَ اللَّـهِ فِي أَيَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ
މާނައިގެ ތަރުޖަމާއީ: އަދި ކަނޑައެޅި ބަޔާންވެގެންވާ ދުވަސްތަކުގައި އެބައިމީހުން ﷲ އިސްމުފުޅުގެ މަތިން ހަނދުމަކުޅައުމަށްޓަކައެވެ.
މިއާޔަތުގެ ތަފުސީރުގައި އިބުނު އައްބާސް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވަނީ އެދުވަސްތަކަކީ ތަކަކީ ޛުލްޙިއްޖާމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަދުވަހެވެ. ބައްލަވާ ފަތުޙުލް ބާރީ ނ.ގައިވާ ޙަދީޘްގެ ޝަރަޙަ އަދި ތަފުސީރު އިބުނު ކަޘީރު. ވީމާ އަޅުގަނޑުމެން މިދުވަސްތަކުގައި ﷲ ސުބުހާނަހޫ ވަތަޢާލާ މަތިން ހަނދުމަކޮށް ޛިކުރުކޮށް ތަކުބީރު ތަޙުލީލު ކިޔާ އުޅެން ޖެހެއެވެ.
ށ. މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ.
عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، أَنَّهُ قَالَ : ” مَا الْعَمَلُ فِي أَيَّامٍ الْعَشْرِ أَفْضَلَ مِنْهَا فِي هَذِهِ ، قَالُوا : وَلَا الْجِهَادُ ، قَالَ : وَلَا الْجِهَادُ ، إِلَّا رَجُلٌ خَرَجَ يُخَاطِرُ بِنَفْسِهِ وَمَالِهِ فَلَمْ يَرْجِعْ بِشَيْءٍ “
ތަރުޖަމާޢީ: ދުވަސްތަކުގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ދުވަހެއްގައި މި ދިހަ ދުވަހުގައި) ޙައްޖުމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަދުވަސް( ކުރެވޭ ޢަމަލުތަކަށްވުރެ މާތްވެގެންވާ ޢަމަލުތަކެއް ﷲ ޙަޟްރަތުގައި ނުވެއެވެ. ދެން ޞަހާބީ ބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. އޭ ﷲގެ ރަސޫލާއެވެ. ﷲގެ މަގުގައި ޖިޙާދުކުރުންވެސް ތޯއެވެ؟ ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ) ޖިޙާދުކުރުންވެސް މެއެވެ. އެއީ އެމީހެއްގެ ނަފުސާއި މުދަލާއި އެކު ޖިޙާދަށް ނުކުމެ އޭގެން އެއްވެސް އެއްޗަކާއިގެން އެނބުރި ނައިމީހާ ފިޔަވައެވެ(
މިޙަދީޘްގެ ޝަރަހައިގައި ފަތުޚުލްބާރީގައި އިމާމު އިބުނު ޙަޖަރު ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.” ޛުލްޙިއްޖާމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަހު އެހާ މަތިވެރިވުމުގެ ސަބަބެއް ފާޅުވަނީ އެމަހެއްގައި އެންމެ ބޮޑެތި އަޅުކަންތައްތައް ޖަމާވާ ދުވަސްތައްކަމުގައި ވާތީއެވެ. އެއީ ނަމާދާއި ރޯދައާއި ޞަދަޤާތްކުރުމާއި އަދި ޙައްޖެވެ. އެނޫން އެހެން ދުވަސްތަކެއްގައި މިއަޅުކަންތައް ޖަމާނުވެއެވެ”.
އަދިވެސް ތަބަރާނީއާއި އަދި މުސްނަދު އިމާމު އަޙުމަދުގައި އައިސްފައިވާ ހަދީޘެއްގައިވެއެވެ. .
عَنِ ابْنِ عُمَرَ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ” مَا مِنْ أَيَّامٍ أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ ، وَلَا أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الْعَمَلِ فِيهِنَّ ، مِنْ هَذِهِ الْأَيَّامِ الْعَشْرِ ، فَأَكْثِرُوا فِيهِنَّ مِنَ التَّهْلِيلِ وَالتَّكْبِيرِ وَالتَّحْمِيدِ ” . . أخرجه احمد 7/224 وصحّح إسناده أحمد شاكر .
ޢަބްދުﷲ ބިން ޢުމަރު ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުމާ މާތްނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ކިބައިން ރިވާކުރައްވައެވެ
މާތްނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ހަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. އެދުވަސްތަކަކަށްވުރެ ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި މާތްވެގެންވާ އަދި އެދުވަސްތަކުގައި ކުރާ ޢަމަލުތަކަށްވުރެ އެއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުގައި މާތްވެގެންވާ އެހެން ދުވަސްތަކެއް މި ދިހަ ދުވަހުގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ. ފަހެ އެދުވަސްތަކުގައި ތިޔަބައިމީހުން ތަހުލީލާ)لا إله إلا الله ( ތަކުބީރާ އަދި ތަޙްމީދު) ޙަމްދުކުރުން( ގިނަކުރާށެވެ.
މިޙަދީޘްތަކުން ލިބޭ ފައިދާތައް
ހ. ﷲގެ ހަޟްރަތުގައި އެންމެ މާތް ދުވަސްތަކަކީ ޛުލްހިއްޖާމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަދުވަސްކަމާއި އަދި ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި އެންމެ ލޮބުވެތިކަން ބޮޑުވެގެންވަނީ މިދުވަސްތަކުގައި ކުރާ ހެޔޮކަންތައްތައްކަން
ށ. މިދުވަސްތަކުގައި ކުރާ ހެޔޮޢަމަލުތައް އެންމެ މާތް އެއްކަންތައްކަމަށްވާ ޖިޙާދުކުރުމަށް ވުރެވެސް މޮޅު އިތުރުވެގެންވާކަން
ނ.ޖިޙާދު ކުރުމުގެ މާތްކަން.
ރ. އަދި ތަހުލީލާ ތަކުބީރު ކިޔުމާއި އަދި ﷲއަށް ހަމްދުކުރުން ގިނަކުރުން. ފަހެ މިހުރިހާ ކަމަކީ ﷲގެ މަތިން ހަނދުމަކުރުމުގެ ތެރޭން ހިމެނޭ ކަންކަމެވެ.
އެދުވަސްތަކުގައި ކުރެވިދާނެ ޢަމަލުތައް
ހ. އަރަފާތް ދުވަހުގެ ރޯދަ ހިފުން
ފަހެ ޢަރަފާތް ދުވަހަކީ ޙައްޖުވެރިން ޢަރަފާތުގައި ތިބޭ ދުވަހެވެ. އެއީ ޛުލްހިއްޖާ މަހުގެ 9 ވަނަ ދުވަހެވެ. މިދުވަހު ޙައްޖު ނުކުރާ މީސްތަކުންނަށް ރޯދަ ހިިފުން ސުންނަތްވެގެންވެއެވެ. އަދި ހައްޖުކުރާ މީސްތަކުންނަށް ރޯދަހިފުމެއް ނުވެއެވެ. އަދި މިދުވަހުގެ ރޯދައާއި ބެހޭ ގޮތުން މާތްނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ހަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. :” صيام يوم عرفه أحتسب على الله أنه يكفر السنة التي قبله والسنة التي بعده ” رواه مسلم
ތަރުޖަމާޢީ: ޢަރަފާތް ދުވަހުގެ ރޯދައަކީ އަންނަން އޮތް އަހަރާއި އަދި އޭގެ ކުރިން އޮތް އަހަރުގެ ފާފަ ފުއްސަވާނެ ރޯދައެއްކަމަށް ﷲއަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު އުއްމީދުކުރައްވަމެވެ”
އަދި އެހެން ޙަދީޘްފޮތްތަކުގައި ސީދާ ކުރީއަހަރާއި ފާއިތުވީ އަހަރުގެ ފާފަ ފުއްސަވާނެ ރޯދައެއްކަމަށް އައިސްފައިވެއެވެ.
މިއަހަރު (2013ގައި) ޢަރަފާތް ދުވަސް ދިމާވަނީ މިލާދީގޮތުން 14 އޮކްޓޯބަރު ވާ ހޯމަ ދުވަހާއެވެ.
ށ. ތަހުލީލާ ތަކުބީރާއި ތަހްމީދުން ﷲ މަތިން ޛިކުރު ކުރުން
އަންނަނިވި ޢިބާރާތްތަކުން ތަކުބީރު ކިޔިދާނެއެވެ.
ހ. اللّهُ أَكْبَرُ، اللّهُ أَكْبَرُ ، اللّهُ أَكْبَرُ كَبِيرَا.
ށ. اللّهُ أَكْبَرُ ، اللّهُ أَكْبَرُ ، لا إله إلا الله ، وَاللّهُ أَكْبَرُ ، واللّهُ أَكْبَرُ ،وَلِلّهِ الْحَمْدُ
ނ.اللّهُ أَكْبَرُ ، اللّهُ أَكْبَرُ ، اللّهُ أَكْبَرُ ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللّه ،وَاللّهُ أَكْبَرُ ،اللّهُ أَكْبَرُ ، وَلِلّهِ الْحَمْدُ
ނ. ރޯދަހިފައި ޤުރުއާން ކިޔެވުން
މިދުވަސްތަކުގައި ރޯދަހިފައި ޤުރުއާން ކިޔެވުން އިތުރުކޮށް ސަދަޤާތްދީ އުޅުން ގިނަކުރުން
قال صلى الله عليه وسلم : ” ما من عبد يصوم يوماً في سبيل الله إلا باعد الله بذلك اليوم عن وجهه النار سبعين خريفاً ” [ متفق عليه ]
މާތްނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވާ ބަސްފުޅުގެ މާނަިއގައިވެއެވެ.
ފަހެ ﷲއަށްޓަކައި ރޯދައެއް ހިފައިފި އަޅަކަށް އޭނާގެ މޫނު އެދުވަހެއްގައި ހަތްދިހަ ހާސް އަހަރުގެ ރާސްތާއަށް ނަރަކައިން ދުރުކުރައްވާނެއެވެ.
އަދި އެހެންހަދީޘެއްގައި އައިސްފައިވަނީ ޤިޔާމަތްދުވަހުން އެހެން އެއްވެސް ހިޔަލެއްނުވާ ދުވަހު ހިޔާދެއްވޭ މީހުންގެ ތެރޭގައި އެއްއަތުންދޭ ސަދަޤާތް އަނެއްއަތަށް ނޭންގި ކުރާ މީހާ ހިމެނެއެވެ. ވީމާ ޞަދަޤާތްދިނުމަކީވެސް ނުހަނު ހެޔޮވެގެންވާ ކަމެކެވެ.
ރ. ސުންނަތް ނަމާދުތައް ގިނަކުރުން
މިދުވަސްތަކުގައި ފަރުޟު ނަމާދުގެ އިތުރުން ސުންނަތް ނަމާދު ވީހާވެސް ގިނައިން ކޮށް ރޭގަނޑުވެސް ދަމުނަމާދު ވީވަރަކުން ކުރެވޭތޯ ބެލުން .
ފަހެސުންނަތް ކަންގަދަވެގެންވާ ރަވާތިބު ނަމާދުތަކާއި ބެހޭގޮތުން މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވާ ބަސްފުޅެއްގެ މާނައިގައިވެއެވެ.
ރެޔަކާއި ދުވާލު ބާރަ ރަކުޢަތް )ސުންނަތްކަން ގަދަވެގެންވާ (ކޮށްފިމީހާގެ މައްޗަށް އެއަމަލުގެ ސަބަބުން އޭނާއަށް ސުވަރުގޭގައި ގެޔެއް ބިނާކޮށްދެވޭނެއެވެ.
ބ. އަދި ވީވަރަކުން އެންމެހާ ހެޔޮ ޢަމަލުތަކުގެ މަތީގައި ފައިތިލަ ސާބިތުކުރެވޭތޯ ބެލުން.
އެއީ އެންމެ ކުޑަމިނުން މަޤުމަތިން އެއްޗެއް އެއްފަރާތްކޮށްލުމާއި އަދި މިސްކިތުން ނެރޭ ކުޑަކުނިކޮޅެއްނަމަވެސް މެއެވެ.
ރ. އުޟްޙިޔާ ކަތިލުން
އެއީ ޢީދު ދުވަހު ގެރި ބަކަރި ޖަމަލު މިފަދަ ޤުރުުބާނެއް ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ކުރުމެވެ.
އަދި ޢީދު ދުވަހު ރޯދަހިފުމަކީ ހަރާމްވެގެންވާ ކަމެކެވެ.
ނިންމުން
ވީމާ ދުޢާއަކީ އަޅުގަނޑުމެން އެންމެނަށް މި ހެޔޮ ޢަމަލުތައް ކުރުމުގެ ތަޢުފީޤު ދެއްވައި މިމަތިވެރި ދުވަސްތަކުގެ ހެޔޮކަމުން ހެޔޮކަން ލިބިގަންނަ މީހުންކަމުގައި ލެއްވުމެވެ. އަދި ﷲ ޙަރާމްކުރެއްވި މިޔުޒިކުފަދަ ފާޙިޝްކަންކަމުން ސަލާމަތްކުރައްވައި ﷲގެ އަދުއްވުން އެކުވެރިން ކަމުގައި ނުނަގާ ބަޔެއްކަމުގައި ލެއްވުމެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް ތާއީދުކުރާ މީހުންކަމުގައިވެސް ނުލެއްވުމެވެ. އަދި ޙައްޖަށް ގޮސްފައި ތިބި ހުރިހާ މުސްލިމުންގެ ފާފަ ފުއްސަވައި އެބައިމީހުންނަށް މަބުރޫރު ހައްޖެއް ދެއްވުމެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނަށްޓަކައި ޖިޙާދުކުރަމުންދާ މުސްލިމުންނަށް ނަޞްރުދެއްވައި ކާފަރުން ބަލިކުރައްވައި ނިކަމެތިކުރެވުމުންދާ މުސްލިމުންނަށް ނަޞްރުދެއްވައި މުސްލިމުން ބާރުވެރިކުރެއްވުމެވެ.
آمين
و الله أعلم، وسلام على المرسلين.
مصادر
ا. تفسير ابن كثير رحمه الله
ب. فتح الباري بشرح صحيح البخاري